മനശ്ശാസ്ത്രജ്ഞനും എഴുത്തുകാരനുമായ ഡോ.NM മുഹമ്മദലി ഈയിടെ പുറത്തിറക്കിയ പുസ്തകമാണ് ‘ഖുര്‍ ആന്‍ ഒരു മനശ്ശാസ്ത്ര വിമര്‍ശനം’. ദിവ്യാനുഭവങ്ങളുടെയും വെളിപാടുകളുടെയും മനശ്ശാസ്ത്രപരമായ വിശദീകരണങ്ങള്‍ പ്രസ്തുത ഗ്രന്ഥത്തിലുണ്ട്. ഏതാനും ഭാഗങ്ങള്‍ ഇവിടെ ഉദ്ധരിക്കാം:
“മുഹമ്മദിന്റെ ദിവ്യാനുഭവങ്ങള്‍
ദിവ്യാനുഭവങ്ങളെ കുറിച്ച് ധാരാളം മനശ്ശാസ്ത്ര പഠനങ്ങള്‍ അടുത്ത കാലത്ത് നടത്തിയിട്ടുണ്ട്. ആന്‍ഡ്രു ഗ്രീലി എന്ന അമേരിക്കന്‍ മനശ്ശാസ്ത്രജ്ഞന്റെ അഭിപ്രായത്തില്‍ ദിവ്യാനുഭവം (mystical experience) ഭൂതോദയം(intuition) പോലെ മനുഷ്യമനസ്സില്‍ പുതിയ ആശയം ഉദിക്കുന്ന പ്രക്രിയയാണ്. മനസ്സിന്റെ ഉപബോധ തലത്തെ ഉയര്‍ത്തിക്കൊണ്ടു വന്ന് സര്‍ഗ്ഗപരമായ ഭാവനയെ പ്രവര്‍ത്തിപ്പിക്കുമ്പോഴാണ് ദിവ്യാനുഭവം ഉണ്ടാകുന്നത്. ഒരു തരം ഭ്രമകല്‍പ്പന(fantasy)ആണ് ദിവ്യാനുഭവം. സര്‍ഗ്ഗപ്രതിഭയുള്ളവര്‍ക്കെല്ലാം ഭ്രമകല്‍പ്പനയും സാധ്യമാണ്. ഇത്തരം അനുഭവങ്ങള്‍ ദിവ്യമാണെന്നുള്ളത് മതവിശ്വാസം(religious faith) ആണ്. ചില സന്ദര്‍ഭങ്ങളില്‍ സ്വത്വത്തിന്റെ അതിരുകള്‍ ഇല്ലാതായി സ്വത്വം പ്രപഞ്ചവുമായി താദാത്മ്യം പ്രാപിച്ചു എന്ന തോന്നലായിരിക്കും . മനശ്ശാസ്ത്രത്തില്‍ ഇത്തരം അനുഭവങ്ങളെ മഹിഷ്ടാനുഭവം (peak experience) എന്നാണു പറയുന്നത്. മഹിഷ്ഠാനുഭവങ്ങളുടെ ശാസ്ത്രീയമായ വിശദീകരണം ആദ്യം നല്‍കിയത് മാസ്ലോ (Maslow) എന്ന മനശ്ശാസ്ത്രജ്ഞനാണ്. അതുകൊണ്ട് Maslow’s peak experience എന്നും പറയുന്നു. വ്യതിരിക്ത ബോധാവസ്ഥയില്‍(altered state of consciousness) ആണ് സാധാരണയായി ദിവ്യാനുഭവങ്ങള്‍ ഉണ്ടാകുന്നത്. മനുഷ്യന്റെ ബോധാവസ്ഥയെ സാധാരണ നിലയില്‍ നിന്നും മറ്റൊരു അവസ്ഥയിലേക്കാക്കാന്‍ കഴിയുന്നു. ബാഹ്യലോകത്തു നിന്നുള്ള സംജ്ഞകളും ചോദനങ്ങളും പരമാവധി കുറച്ച് ശ്രദ്ധ ഒരു ബിന്ദുവില്‍ കേന്ദ്രീകരിച്ചാല്‍ വ്യതിരിക്തമായ ബോധാവസ്ഥയുണ്ടാകും. ഇതു പരീക്ഷിച്ചു നോക്കുന്ന നൂറു ശതമാനം പേര്‍ക്കും വളരെ വേഗം വ്യതിരിക്ത ബോധാവസ്ഥ കൈവരിക്കാന്‍ കഴിയുമെന്ന ധാരണ ശരിയല്ല. വ്യതിരിക്ത ബോധാവസ്ഥയില്‍ സ്വത്വത്തിന്റെ അതിരുകള്‍ അലിഞ്ഞില്ലാതായിട്ടോ സ്വത്വം വളര്‍ന്നു വികസിച്ചോ പ്രപഞ്ചവുമായി ലയിക്കുന്നതുപോലെ അനുഭവപ്പെടാം. ഇതാണു മഹിഷ്ഠാനുഭവം(peak experience) . ദൈവത്തിന്റെ തൊട്ടടുത്തു നിക്കുന്നതായിട്ടോ ദൈവം, ദൈവത്തിന്റെ അവതാരം, ദൈവദൂതന്‍, മലക്ക്, ദേവീ ദേവന്മാര്‍ എന്നിവരൊക്കെ പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ടതായിട്ടോ അനുഭവപ്പെടുന്നതിനെ ‘വെളിപ്പെടല്‍ അനുഭവം’ (Epiphanic Experience) എന്നാണു പറയുന്നത്. ….
ദിവ്യാനുഭവങ്ങളോടൊപ്പം വ്യക്തിക്ക് നവയവ്വനം കൈവന്നതായോ താന്‍ മറ്റൊരാളായി മാറിയതായോ ഉള്ള തോന്നലുകളും അവര്‍ണ്ണനീയമായ മാനസീകാവസ്ഥയും ഉണ്ടാകാം. തീക്ഷ്ണമായ വികാരക്ഷോഭവും ഇന്ദ്രിയാനുഭൂതികളില്‍ തത്സമയ മാറ്റങ്ങളും ഉണ്ടാകാറുണ്ട്. മെസ്കലിന്‍, എല്‍ എസ് ഡി എന്നീ ഔഷധങ്ങള്‍ മുകളില്‍ വിവരിച്ചതിനു സമാനമായ മാനസികാവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കും. Psychedelic Drugs എന്നാണവയുടെ പേര്. മെസ്കലിന്‍ എന്ന ഔഷധം കഴിച്ച് ദിവ്യാനുഭവപരീക്ഷണത്തിന് സ്വമേധയാ തയ്യാറായ ചിന്തകന്‍ ആല്‍ഡസ് ഹക്സ്ലി തന്റെ അനുഭവങ്ങളുടെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് Doors of perception എന്ന വിശ്വ വിഖ്യാത ഗ്രന്ഥം രചിച്ചത്.
മരുന്നുകള്‍ മൂലമുണ്ടാകുന്ന “ദിവ്യാനുഭവങ്ങള്‍” വളരെ പരിമിതങ്ങളും ക്ഷണികങ്ങളും ആണെന്ന് ആല്‍ഡസ് ഹക്സ്ലിയുടെ അനുഭവങ്ങള്‍ വ്യക്തമാക്കുന്നു. വിശ്വാസത്തിന്റെ അഭാവമാണ് ഈ പരിമിതപ്പെടുത്തലിനു കാരണം. ദിവ്യാനുഭവങ്ങളെ അഭൌമ തലത്തിലേയ്ക്കു ഉയര്‍ത്തുന്നത് വ്യക്തിയുടെ മതവിശ്വാസം ആണ്.
ദിവ്യാനുഭവങ്ങള്‍ സ്കിസോഫ്രേനിയ എന്ന മനോരോഗത്തിന്റെ ലക്ഷണമായ മിഥ്യാനുഭവങ്ങള്‍(hallucination) ആയി തെറ്റിദ്ധരിക്കപ്പെടാന്‍ സാധ്യതയുണ്ട്. ക്രമരഹിതമായ ചിന്ത (thought disorder) മിഥ്യാനുഭവങ്ങള്‍ (hallucination) എന്നിവ പ്രധാന ലക്ഷണങ്ങളായുള്ള മനോരോഗമാണ് സ്കിസോഫ്രേനിയ. ദിവ്യാനുഭവങ്ങളും സ്കിസോഫ്രേനിയയും തമ്മില്‍ യാതൊരു ബന്ധവുമില്ല.
വ്യക്തി പ്രാപഞ്ചികമായ ഏകത്വത്തിന്റെ അംശമാണെന്നുള്ള വിശ്വാസമാണു ദിവ്യാനുഭവങ്ങളുടെ അടിത്തറ. ഈ മാനസികാവസ്ഥയില്‍ വ്യക്തിക്ക് ഭക്തിയും ആദരപ്രയുക്തമായ ഭയവും തോന്നുന്നു. പരമസത്യവുമായി താന്‍ അടുത്തു നില്‍ക്കുന്നു എന്ന തോന്നലും മനസ്സില്‍ ജനിക്കുന്നു. ഇത് മനസ്സിന്റെ വൈകാരികമായ വിക്ഷുബ്ധാവസ്ഥ യാണ്. ഈ അവസ്ഥയിലെ അനുഭവങ്ങള്‍ ഒരു സാധാരണ വ്യക്തിക്ക് വാക്കുകള്‍ കൊണ്ടു വിവരിക്കുക അസാധ്യമായിരിക്കും. അതുകൊണ്ടാണ് അനുഭവത്തെ “ദിവ്യം” “ഗൂഡം” (mystical) എന്നൊക്കെ പറയുന്നത്. ദിവ്യാനുഭവങ്ങളെ കുറിച്ച് വ്യക്തികള്‍ നല്‍കിയ വിവരണങ്ങള്‍ അനുസരിച്ച് സാധാരണയില്‍ കവിഞ്ഞ ആനന്ദാനുഭൂതിയും ഇന്ദ്രിയാനുഭവങ്ങളുടെ തീക്ഷ്ണതയും മാത്രമുള്ള ബോധാവസ്ഥ മുതല്‍ എല്ലാ ബിംബ വിധാനങ്ങളെയും ആശയ ധാരകളെയും മറികടന്നുള്ള അതീന്ദ്രിയവും വ്യതിരിക്തവും അസാധാരണവും ആയ ബോധാവസ്ഥകള്‍ വരെ ഉണ്ട്.
ദിവ്യാനുഭവങ്ങളെ മൂന്നായി തരം തിരിച്ചിട്ടുണ്ട്. 1. അശിക്ഷിത ഇന്ദ്രിയ ബോധാവസ്ഥ (untrained -sensate), 2.ശിക്ഷിത ഇന്ദ്രിയ ബോധാവസ്ഥ(trained -sensate) 3.ശിക്ഷിത അതീന്ദ്രിയ ബോധാവസ്ഥ(trained- transcendent-sensate).
ധ്യാനം, പ്രാര്‍ത്ഥന, തുടങ്ങിയ അനുഷ്ഠാനങ്ങളൊന്നും ചെയ്യാത്ത ഒരാള്‍ക്കു പെട്ടെന്നുണ്ടാകുന്ന ദിവ്യാനുഭവമാണ് അശിക്ഷിത ഇന്ദ്രിയ ബോധാവസ്ഥ. ഏതൊരാള്‍ക്കും ഇത്തരത്തിലുള്ള “ദിവ്യാനുഭവങ്ങള്‍” ഉണ്ടാകാവുന്നതാണ്.
ഏതെങ്കിലും മതത്തിന്റെ വിശ്വാസപ്രമാണങ്ങളുടെ ഭൂമികയില്‍ നിന്നുകൊണ്ട് ദിവ്യാനുഭവങ്ങള്‍ക്കു വേണ്ടിയുള്ള ധ്യാനം പ്രാര്‍ത്ഥന തുടങ്ങിയവ അനുഷ്ഠിക്കുമ്പോള്‍ ഉണ്ടാകുന്ന ദിവ്യാനുഭവങ്ങള്‍ സ്വാഭാവികമായും വ്യക്തിയുടെ വിശ്വാസത്തെ ബലപ്പെടുത്താന്‍ ഉതകുന്നവയാകും. വ്യക്തിക്കു തന്റെ അനുഭവം അര്‍ത്ഥപൂര്‍ണമാണെന്ന് തോന്നുകയും ചെയ്യും. മതപരമായ ദിവ്യാനുഭവങ്ങള്‍ വ്യക്തിയുടെ മനസ്സില്‍ പുതിയ “ജ്ഞാനപ്രകാശന”ത്തിന്റെ (enlightenment) സ്ഥായിയായ മാറ്റങ്ങള്‍ ഉണ്ടാക്കുന്നു. മതപരമല്ലാത്ത ദിവ്യാനുഭവങ്ങള്‍ ഉളവാക്കിയ മാനസികമായ മാറ്റങ്ങള്‍ വേഗം മനസ്സില്‍നിന്നും മാഞ്ഞു പോകുന്നു.
ഹിറ മലയിലെ ഗുഹയില്‍ ധ്യാനനിരതനായിരുന്നപ്പോള്‍ മുഹമ്മദിനുണ്ടായത് ‘വെളിപ്പെടല്‍ അനുഭവം’ (Epiphanic Experience) ആയിരുന്നുവെന്ന് ഖുര്‍ ആനിലെ വചനങ്ങള്‍ തെളിയിക്കുന്നു. ആദ്യത്തെ ദിവ്യാനുഭവം ഉണ്ടായപ്പോള്‍ മുഹമ്മദിന് അവര്‍ണനീയമായ മാനസികാവസ്ഥയും തീക്ഷ്ണമായ വൈകാരികക്ഷോഭവും ഉണ്ടാവുകയും അതില്‍നിന്നും മോചനം നേടിയപ്പോള്‍ കാഹീനുകളെ [നാടന്‍ വെളിച്ചപ്പാടുകള്‍] ഓര്‍മ്മ വരുകയും ചെയ്തു. മുഹമ്മദ് വീട്ടിലേക്കു തിരിച്ചു ചെന്ന് ഖദീജയോട് പുതപ്പിട്ടു മൂടാനാണു ആവശ്യപ്പെട്ടതെന്ന് ഹദീസുകള്‍ പറയുന്നു. പുതപ്പിട്ടു മൂടിയാല്‍ തനിക്ക് അല്ലാഹുവിന്റെ സന്ദേശം ലഭിക്കുമെന്ന് മുഹമ്മദ് പ്രതീക്ഷിച്ചു. ആദ്യ സന്ദര്‍ഭത്തില്‍ അങ്ങനെയൊന്നും ഉണ്ടായില്ലെന്നു വേണം അനുമാനിക്കാന്‍. കാരണം അല്ലാഹുവിന്റെ സന്ദേശം എവ്വിധമാണെന്നുള്ള ധാരണ മുഹമ്മദിനുണ്ടായിരുന്നില്ല. വചനങ്ങള്‍ ഉരുവിടാനുള്ള മുന്നൊരുക്കം മുഹമ്മദ് നടത്തിയിരിക്കാനിടയില്ല. വ്യക്തമായ വാഗ്രൂ‍പത്തിലുള്ള സന്ദേശം ഉരുവിട്ടു തുടങ്ങുന്നതിനു മുമ്പ് ഒന്നിലധികം പ്രാവശ്യം അമൂര്‍ത്താനുഭവങ്ങള്‍ മുഹമ്മദിനുണ്ടായിട്ടുണ്ട്. ”
അടുത്ത ഭാഗം:-
“വഹ്-യിന്റെ മനശ്ശാസ്തം.”
